Ποια είδη ωοθηκικών κύστεων υπάρχουν;
Όλες οι κύστεις των ωοθηκών μπορούν να χωριστούν σε λειτουργικές και μη λειτουργικές.
Στις λειτουργικές λοιπόν, κύστεις των ωοθηκών ανήκουν:
- Ωοθυλακική κύστη: η κύστη αυτή είναι το αποτέλεσμα μη ωορρηξίας. Έτσι το ωοθυλάκιο συνεχίζει να αυξάνει σε μέγεθος. Κατά βάση δεν προκαλούν έντονα συμπτώματα.
- Αιμορραγική κύστη: φυσιολογικά μετά την ωορρηξία, συγκεντρώνεται μικρή ποσότητα αίματος στο κενό ωοθυλάκιο. Αν η συγκέντρωση είναι μεγαλύτερη από το φυσιολογικό, τότε δημιουργούνται μεγαλύτερες συλλογές αίματος που αποτελούν τις λεγόμενες αιμορραγικές κύστεις των ωοθηκών.
Οι λειτουργικές κύστεις των ωοθηκών υποχωρούν κατά κανόνα μετά από 1-2 εμμηνορρυσίες (εξαφανίζονται εντελώς ή μειώνονται σε μέγεθος).
Στις μη λειτουργικές κύστεις των ωοθηκών ανήκουν:
- Τα ενδομητριώματα: πρόκειται για κύστεις που χαρακτηρίζονται από την ύπαρξη εστιών ενδομητρίωσης στις ωοθήκες. Ονομάζονται και σοκολατοειδείς κύστεις λόγω της μακροσκοπικής εμφάνισης της σύστασης του περιεχομένου τους.
- Οι δερμοειδείς κύστεις ή ώριμα κυστικά τερατώματα: αφορούν σε υπολείμματα εμβρυικών κυττάρων στις ωοθήκες. Μπορεί να περιέχουν δόντια, τρίχες, κόκκαλα, θυρεοειδικό και άλλους ιστούς.
- Νεοπλασματικές κύστεις: αφορούν σε διηθητικά ή μη νεοπλάσματα των ωοθηκών. Ιδιαίτερα οι κύστεις ή όγκοι οριακής κακοήθειας ενοχοποιούνται για το 14-15% των όγκων που αναπτύσσονται στις ωοθήκες. Στη μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων διαγιγνώσκονται σε αρχικό στάδιο και έχουν εξαιρετική πρόγνωση. Οι όγκοι οριακής κακοήθειας με διήθηση του στρώματος, κατηγοριοποιούνται σαν επιθηλιακός καρκίνος της ωοθήκης, χαμηλής διαφοροποίησης. Απαιτούν ωστόσο, άμεση χειρουργική διερεύνηση.
Τι συμπτώματα προκαλούν οι κύστεις των ωοθηκών;
Οι περισσότερες κύστεις των ωοθηκών είναι συνήθως μικρές και δεν προκαλούν συμπτώματα. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων αποτελούν μάλιστα τυχαίο εύρημα στην υπερηχογραφική εξέταση του ετήσιου γυναικολογικού ελέγχου και δεν προκαλούν καμία ανησυχία.
Ορισμένες φορές, ωστόσο, οι κύστεις των ωοθηκών προκαλούν εντονότερη συμπτωματολογία. Μια ακαθόριστη ενόχληση χαμηλά στην κοιλιά και περιστασιακά πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή είναι τα πρώτα στάδια των συμπτωμάτων από τις ωοθηκικές κύστεις. Μεγαλύτερες ωστόσο, κύστεις μπορεί να εμφανίσουν έντονες ενοχλήσεις και πόνους. Αν μάλιστα, λόγω του όγκου τους συστραφούν γύρω από το άξονά τους, τότε, δημιουργούν μία επείγουσα κατάσταση που ονομάζεται συστροφή ωοθήκης με αιφνίδιο πόνο στην κοιλιακή χώρα και, ενίοτε, με ναυτία και εμέτους. Η συστροφή της ωοθήκης απαιτεί άμεση αντίδραση από τον θεράποντα Χειρουργό Γυναικολόγο με επείγουσα λαπαροσκοπική επέμβαση.
Πώς γίνεται η διάγνωση των κύστεων της ωοθήκης;
Η κλινική εξέταση από ειδικό Μαιευτήρα-Χειρουργό Γυναικολόγο με τη βοήθεια της λήψης του ιστορικού της ασθενούς αποτελεί το πρώτο βήμα στη διάγνωση μιας κύστης. Εντούτοις μόνο ο απεικονιστικός έλεγχος με τη βοήθεια του υπερήχου, διακολπικού ή διακοιλιακού, θα επιβεβαιώσει την κλινική διάγνωση. Σε σπανιότερες περιπτώσεις, ίσως, απαιτηθεί περαιτέρω διερεύνηση με αξονική ή μαγνητική τομογραφία πυέλου και κάτω κοιλίας.
Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση των κύστεων της ωοθήκης;
Οι ασυμπτωματικές κύστεις χωρίς υποψία κακοήθειας παρακολουθούνται συντηρητικά. Ο ειδικός Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος μπορεί να συστήσει έναν τακτικό επανέλεγχο, η συχνότητα του οποίου καθορίζεται από το μέγεθος της κύστης, την πιθανή αλλαγή της συμπτωματολογίας με εντονότερα ενοχλήματα και την υπερηχογραφική σύσταση της κύστης.
Αντίθετα, οι κύστεις των ωοθηκών που εμφανίζουν εντονότερη συμπτωματολογία, ίσως χρειαστούν χειρουργική αντιμετώπιση. Η χειρουργική επέμβαση, η οποία αφαιρεί την κύστη από την ωοθήκη ονομάζεται κυστεκτομή. Η χρήση της λαπαροσκοπικής χειρουργικής αποτελεί στις μέρες μας την επέμβαση εκλογής στην αφαίρεση της κύστης, καθόσον είναι ελάχιστα επεμβατική, με πολύ μικρές τομές και με πολύ γρήγορη αποκατάσταση και επάνοδο στις καθημερινές δραστηριότητες. Θα μπορούσε μάλιστα, να ισχυριστεί κανείς, ότι στα χέρια εξειδικευμένων στη λαπαροσκοπική χειρουργική Μαιευτήρων - Χειρουργών Γυναικολόγων είναι πλέον μια επέμβαση «ρουτίνας».
Πότε μία κύστη χαρακτηρίζεται επικίνδυνη/ύποπτη
Η πλειονότητα των κύστεων της ωοθήκης είναι κατά κανόνα καλοήθης.
Υπάρχουν ωστόσο, στοιχεία που μπορεί να προβληματίσουν τον θεράποντα ιατρό και να θέσουν την υποψία κακοήθειας.
Ποια χαρακτηριστικά μπορούν να χαρακτηρίσουν ως ύποπτη μια κύστη στην ωοθήκη;
- Υπερηχογραφικά ευρήματα συμπαγών όγκων, με ασαφή όρια κι αυξημένη αιμάτωση.
- Θετικό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού ή των ωοθηκών.
- Η γενετική προδιάθεση, που επιβεβαιώνεται με την παρουσία παθολογικών γονιδίων (όπως για παράδειγμα στις περιπτώσεις μεταλλάξεων στα γονίδια BRCA1, BRCA2, RAD51C, RAD51D, PALB2, PTEN)
- Aυξημένοι καρκινικοί δείκτες CEA, CA-125, HE-4
Σε κάθε περίπτωση, οι ασθενείς με ύποπτες κύστεις ωοθηκών πρέπει να απευθύνονται σε εξειδικευμένους γυναικολόγους-ενδοσκόπους-ογκολόγους για την περαιτέρω αξιολόγηση και την καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση των ωοθηκικών κύστεων.
