Πόσο συχνός ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;
Σύμφωνα με έρευνες, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε σειρά πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Στην Ευρώπη, το 2008, 10,6 γυναίκες ανά 100.000 διαγνώστηκαν με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ποσοστό που αντιστοιχεί περίπου στο 4% του συνόλου των καρκίνων. Αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί περίπου στο 4% του συνόλου των γυναικολογικών καρκίνων. Σχεδόν το 1% όλων των γυναικών στην Ευρώπη, κατά τη διάρκεια της ζωής τους θα αναπτύξουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
Επίσης, κρίνοντας από το γεγονός ότι πλέον είναι διαθέσιμο ένα εμβόλιο για την προστασία από τις συχνότερες μορφές ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), που έχει άμεση σχέση με την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου, η νόσος πιθανότατα θα γίνει λιγότερο συχνή στο μέλλον. Επειδή υπάρχει μεγάλη έλλειψη οργανωμένων προγραμμάτων πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου, ο κίνδυνος για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι αισθητά υψηλότερος στην Ανατολική Ευρώπη και ειδικότερα σε χώρες, όπως η Σερβία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Λιθουανία. Επειδή η απουσία προσβασιμότητας στον προσυμπτωματικό έλεγχο και τη θεραπεία είναι συχνή, το ποσοστό θνησιμότητας είναι 10 φορές υψηλότερο στις αναπτυσσόμενες χώρες από ότι στις ανεπτυγμένες χώρες.
Πώς προκαλείται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;
Μπορεί να αναπτυχθεί από τύπους του ανθρώπινου ιού των θηλωμάτων (HPV), ο οποίος αφορά σε μια ομάδα ιών παρόμοια με τον ιό που προκαλεί κονδυλώματα. Ο ιός HPV είναι πολύ συχνός στο γενικό πληθυσμό και η μόλυνση προκαλείται από την άμεση επαφή. Στην περίπτωση του καρκίνου του τραχήλου, προκαλείται με τη σεξουαλική επαφή ή ακόμη και από την δερματική επαφή. Αξίζει να αναφερθεί πως σχεδόν όλες οι ενήλικες γυναίκες έχουν κάποια στιγμή προσβληθεί από HPV, όμως στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, η λοίμωξη υποχωρεί σε διάστημα από έξι μήνες έως δύο χρόνια, χωρίς να προκαλέσει συμπτώματα. Σε σπάνιες, εντούτοις, περιπτώσεις, όπου η λοίμωξη δεν υποχωρεί, και η μόλυνση είναι ανθεκτική, αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης προ-καρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, που προηγούνται της ανάπτυξης του καρκίνου.
Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου μπορεί να γίνει εύκολα με την ανάλυση των επιχρισμάτων από την επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας, που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια μιας γυναικολογικής εξέτασης. Όταν ανιχνευθεί σε αρχικό στάδιο, η αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου είναι απλή και αποτελεσματική. Συνεπώς, η βασική αιτία που αυξάνει τον κίνδυνο για τη ζωή από αυτή την ασθένεια είναι η απουσία τακτικών γυναικολογικών ελέγχων και εξετάσεων Παπανικολάου.
Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;
Η υποψία για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας θα πρέπει να υπάρχει στις παρακάτω περιπτώσεις:
- Όταν ανευρίσκονται ανωμαλίες κατά τη γυναικολογική εξέταση
- Όταν υπάρχουν σοβαρές ανωμαλίες στο Τεστ Παπανικολάου
- Όταν υπάρχει αιμορραγία εκτός της περιόδου
- Όταν υπάρχει αιμορραγία μετά από σεξουαλική επαφή
Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου μήτρας;
Η διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας βασίζεται στις παρακάτω εξετάσεις:
- Κλινική εξέταση
Πρόκειται για την εξέταση ψηλάφησης από τον γιατρό, που περιλαμβάνει γυναικολογική εξέταση με αμφίχειρη εκ του ορθού ή/και του κόλπου εξέταση, ώστε να εκτιμηθεί η θέση και το μέγεθος του όγκου, καθώς και το αν και κατά πόσο έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα της πυέλου.
- Το τεστ επιχρίσματος (Τεστ Παπανικολάου)
Σε γυναίκες που είναι υγιείς χωρίς εμφανή νόσο, ο ιατρός θα λάβει ένα επίχρισμα από την επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας, το οποίο θα εξεταστεί στο μικροσκόπιο (κυτταρολογική εξέταση). Τα κύτταρα θα εξεταστούν στο εργαστήριο, κάτι που επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση μιας προβλάβης, μιας ανωμαλίας δηλαδή στα κύτταρα της επιφάνειας του τραχήλου της μήτρας (δυσπλασία), που με την πάροδο των ετών μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο.
- Κολποσκόπηση
Κατά τη διαδικασία αυτή η ασθενής ξαπλώνει στο εξεταστήριο, όπως κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης, και στον κόλπο της θα εισαχθεί ένας διαστολέας, που θα βοηθήσει τον ιατρό να έχει καλύτερη εικόνα του τραχήλου. Χρησιμοποιώντας ένα κολποσκόπιο, ένα όργανο με μεγεθυντικούς φακούς, θα εξετάσει τον τράχηλο της μήτρας σε μεγέθυνση και με σαφήνεια. Στη συνέχεια, εφαρμόζοντας ένα ελαφρύ διάλυμα οξικού οξέος στον τράχηλο, τυχόν παθολογικές περιοχές θα είναι πιο εύκολα ορατές. Σε περίπτωση που παρατηρηθεί μια ανώμαλη περιοχή, ακολουθεί βιοψία.
- Ιστοπαθολογική εξέταση
Είναι η εργαστηριακή εξέταση του καρκινικού ιστού, αφού έχει αφαιρεθεί ένα δείγμα από τον όγκο (βιοψία). Η εξέταση γίνεται από έναν παθολογοανατόμο, ο οποίος θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση και θα δώσει πληροφορίες για τα χαρακτηριστικά των προ-καρκινικών βλαβών (CIN 1 έως 3) και του καρκίνου.
- Ιατρικές εξετάσεις απεικόνισης
Με την αξονική τομογραφία (CTscan) και τη μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί να δοθεί εικόνα κάθε εξάπλωσης του όγκου στην περιοχή της πυέλου, αλλά και στους λεμφαδένες (οι οποίοι ανευρίσκονται κατά μήκος των κεντρικών αγγείων της πυέλου και κατά μήκος της αορτής), που παροχετεύουν τον όγκο και που μπορεί να αποτελέσουν θέσεις των μεταστάσεων. Έχει αποδειχθεί ότι η εξέταση αυτή είναι ανώτερη από την αξονική τομογραφία. Άλλες συμπληρωματικές εξετάσεις περιλαμβάνουν ακτινογραφία ή αξονική τομογραφία θώρακος.
Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι καρκίνου τραχήλου της μήτρας;
Υπάρχουν τρεις κατηγορίες καρκίνου τραχήλου της μήτρας:
- Ακανθοκυτταρικοί όγκοι (εκ πλακωδών κυττάρων): Είναι ο πιο συχνός υπότυπος και ευθύνεται για το 70%–80% των περιπτώσεων καρκίνου τραχήλου της μήτρας. Προκύπτει από τα λεπτά, επίπεδα κύτταρα που καλύπτουν τον τράχηλο.
- Όγκοι εκ αδενικών κυττάρων (αδενοκαρκίνωμα): Είναι υπεύθυνος για το 20%–25% των περιπτώσεων. Το αδενοκαρκίνωμα ξεκινά από τα κύτταρα του τραχήλου της μήτρας που παράγουν βλέννη και άλλες ουσίες.
- Άλλοι επιθηλιακοί όγκοι: Σπάνιοι υπότυποι, που περιλαμβάνουν το μικτό αδενοπλακώδες καρκίνωμα, τους νευροενδοκρινείς όγκους και το αδιαφοροποίητο καρκίνωμα.
Τα στάδια του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Ο βαθμός εξάπλωσης της νόσου μπορεί να προσδιοριστεί μέσα από την κατάταξη του καρκίνου σε διάφορα στάδια. Πιο συγκεκριμένα, η σταδιοποίηση χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των κινδύνων και της πρόγνωσης που σχετίζεται με την εξάπλωση του καρκίνου και τα ειδικά χαρακτηριστικά, καθορίζοντας κατά συνέπεια και την κατάλληλη θεραπεία. Όσο πιο αρχικό είναι το στάδιο της νόσου, τόσο ευνοϊκότερη είναι η πρόγνωση, γεγονός που συνεπάγεται ότι η απαραίτητη θεραπεία θα είναι λιγότερο επιθετική. Η σταδιοποίηση περιλαμβάνει κλινικές και ιατρικές απεικονιστικές εξετάσεις, ώστε να καθορισθεί η καλύτερη θεραπεία. Εφόσον η θεραπεία περιελάμβανε χειρουργική επέμβαση, ακολουθεί εργαστηριακή ιστοπαθολογική εξέταση στους ιστούς που αφαιρέθηκαν χειρουργικά, για να βελτιωθεί η προεγχειρητική σταδιοποίηση. Τα μετεγχειρητικά ευρήματα μπορεί να αποκαλύψουν ευρήματα, που καθιστούν σκόπιμη την περαιτέρω θεραπεία. Τα στάδια του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι τα εξής:
- Στάδιο Ι: Η νόσος έχει περιοριστεί στο τράχηλο της μήτρας χωρίς διήθηση παρακείμενων ιστών.
- Στάδιο ΙΑ: Νόσος που ανιχνεύεται μόνο με το μικροσκόπιο, με μέγιστο βάθος διήθησης <5mm. Στάδιο ΙΒ: Μακροσκοπική νόσος (ορατή με γυμνό μάτι) με μέγιστο βάθος διήθησης ≥ 5mm.
- Στάδιο ΙΙ: Η νόσος έχει επεκταθεί και στους πέριξ ιστούς του τραχήλου της μήτρας, χωρίς διήθηση των λεμφαδένων Στάδιο ΙΙΙ: Η νόσος έχει επεκταθεί στο κατώτερο τμήμα του κόλπου ή στους παρακείμενους ιστούς έως και το πυελικό τοίχωμα (τα πλάγια τοιχώματα της πυέλου), ή εμποδίζει την ροή των ούρων διαμέσου των ουρητήρων ή έχει κάνει μετάσταση στους λεμφαδένες (πυελικοί ή παραορτικοί).
- Στάδιο IV: Η νόσος έχει διηθήσει την ουροδόχο κύστη, το ορθό ή έχει δώσει απομακρυσμένες μεταστάσεις, π.χ. στους πνεύμονες ή τα οστά.
Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;
Η ηλικία, ο οικογενειακός προγραμματισμός, οι παθολογοανατομικοί παράγοντες κινδύνου (L1, V1, G3, κτλ.), η φυσική κατάσταση της ασθενούς και, φυσικά, το μέγεθος του όγκου παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην επιλογή της κατάλληλης χειρουργικής μεθόδου, που θα είναι ογκολογικά ασφαλής.
Η ριζική υστερεκτομή έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως ο χρυσός κανόνας για τη χειρουργική αντιμετώπιση του πρώιμου καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Οι ασθενείς που εξαιρούνται είναι εκείνες με νόσο σταδίου ΙΑ1, χωρίς προσβολή των πυελικών λεμφαδένων και οι ασθενείς σταδίου Ι που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους. Μια αναθεωρημένη ταξινόμηση της FIGO του 2018 ανέδειξε ότι ο πρώιμος καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ορίζεται ως όγκος μεγέθους ≤ 4 cm, ο οποίος περιορίζεται στον τράχηλο της μήτρας (στάδιο IAI-B2). Υπό προϋποθέσεις μπορούν να εφαρμοστούν και η τραχηλεκτομή ή η κωνοειδής εκτομή. Σε περίπτωση που εμφανιστεί υποτροπή, μπορούν να πραγματοποιηθούν ριζικές θεραπείες, όπως πυελική εξεντέρωση. Η εμπειρία του εξειδικευμένου Γυναικολόγου-Ογκολόγου είναι εκ των ων ουκ άνευ για ένα άριστο ογκολογικό αποτέλεσμα.
Καρκίνος του τραχήλου μήτρας: Η καλύτερη χειρουργική τεχνική για την αντιμετώπισή του
Μετά τη δημοσίευση της μελέτης LACC στα τέλη του 2018, η οποία συνέκρινε τα ογκολογικά αποτελέσματα μεταξύ ενδοσκοπικών και ανοιχτών τεχνικών, αναδεικνύοντας χαμηλότερο κίνδυνο υποτροπής με τη χρήση της ανοιχτής χειρουργικής, υπήρξε σημαντική αλλαγή στην προτιμώμενη χειρουργική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της νόσου. Πριν από τη δημοσίευση, η λαπαροσκοπική μέθοδος αποτελούσε την κύρια επιλογή. Ωστόσο, μετά τη μελέτη, παρατηρήθηκε μια στροφή προς την ανοιχτή χειρουργική. Όπως ήταν αναμενόμενο, αρκετοί υποστηρικτές της λαπαροσκόπησης αμφισβήτησαν τα ευρήματα. Βασικά σημεία κριτικής προς τη μελέτη LACC περιλαμβάνουν το υψηλό ποσοστό επιβίωσης στην ομάδα της ανοιχτής χειρουργικής σε σύγκριση με προηγούμενες αναφορές, την απουσία ιστολογικών δεδομένων για το ένα τρίτο των ασθενών και την έλλειψη πληροφοριών σχετικά με την εμπειρία των χειρουργών.
Παρά τις πολλές εξηγήσεις που έχουν προταθεί για τις αρνητικές συνέπειες της ελάχιστα επεμβατικής προσέγγισης, οι ακριβείς αιτίες παραμένουν ασαφείς. Ο χειριστής της μήτρας έχει δεχθεί τη μεγαλύτερη κριτική για τα χειρότερα αποτελέσματα που σχετίζονται με την ενδοσκοπική χειρουργική. Πολλοί Γυναικολόγοι-Ογκολόγοι, υποστηρικτές της ενδοσκοπικής προσέγγισης, προχώρησαν σε νέες προκαταρκτικές μελέτες που έθεσαν υπό αμφισβήτηση τα ευρήματα της μελέτης LACC. Ωστόσο, μέχρι να προκύψουν αξιόπιστα συμπεράσματα από μεγάλες, τυχαιοποιημένες, πολυκεντρικές μελέτες που θα επιβεβαιώνουν την ογκολογική ασφάλεια των ενδοσκοπικών μεθόδων (λαπαροσκόπησης και ρομποτικής χειρουργικής), η προτιμώμενη χειρουργική προσέγγιση θα πρέπει να παραμένει η ανοιχτή μέθοδος.
Καρκίνος τραχήλου της μήτρας και θεραπείες μετά το χειρουργείο
Όπως και σε κάθε ογκολογική ασθενή, έτσι για την ασθενή με καρκίνο τραχήλου μήτρας οι αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται σε Ογκολογικό Συμβούλιο παρουσία του θεράποντος Γυναικολόγου-Ογκολόγου όπως επίσης και του Παθολόγου-Ογκολόγου, Ακτινοθεραπευτή και Παθολογοανατόμου.
Στις επιπλέον της χειρουργικής θεραπείες συμπεριλαμβάνεται η λεγόμενη επικουρική θεραπεία. Πρόκειται για μια αγωγή που χορηγείται συμπληρωματικά της αρχικής θεραπείας, όταν υπάρχει υποψία ότι η αρχική θεραπεία μπορεί να μην ήταν θεραπευτική. Ο σκοπός της επικουρικής θεραπείας είναι η μείωση του κινδύνου υποτροπής κι επανεμφάνισης της νόσου.
Η επικουρική θεραπεία θα είναι ταυτόχρονη χημειοακτινοθεραπεία, δηλαδή εξωτερική ή ενδοκολπική ακτινοθεραπεία (βραχυθεραπεία) και χημειοθεραπεία, η οποία χορηγείται ταυτόχρονα. Στην εξωτερική ακτινοθεραπεία, η ακτινοβολία παράγεται από εξωτερική πηγή και κατευθύνεται στην περιοχή της πυέλου, όπου εντοπίζεται ο όγκος μαζί με τα λεμφαγγεία και τους λεμφαδένες. Η χημειοθεραπεία συνίσταται σε φάρμακα που είναι σε θέση να σκοτώσουν εξαλείψουν τα καρκινικά κύτταρα σε όλο το σώμα, αλλά και στα λεμφαγγεία και στους λεμφαδένες στην πύελο, καθώς επίσης και να ενισχύσουν τη δράση της ακτινοβολίας.
Καρκίνος τραχήλου της μήτρας και προσδόκιμο ζωής
Μια από τις σύγχρονες προκλήσεις για την ιατρική κοινότητα είναι ο συνδυασμός μιας πολύ καλής προοπτικής επιβίωσης, με ταυτόχρονη διατήρηση της γονιμότητας μιας νέας γυναίκας με τη νόσο. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να διαγνωστεί σε ένα σημαντικό ποσοστό γυναικών πριν αποκτήσουν την ευκαιρία να τεκνοποιήσουν. Τα δεδομένα δείχνουν πως διαγιγνώσκεται συχνά σε γυναίκες ηλικίας 35-44 ετών και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες ηλικίας 20-39 ετών.
Καρκίνος τραχήλου της μήτρας και διατήρηση γονιμότητας
Επειδή, όπως αναφέρθηκε, πολλές γυναίκες νεότερης ηλικίας διαγιγνώσκονται με τη νόσο και η πρόγνωση για τη θεραπεία σε πρώιμο στάδιο είναι καλή, η διατήρηση της γονιμότητας έχει πολύ μεγάλη σημασία στη συζήτηση για τις επιλογές διαχείρισης με αυτή την ομάδα ασθενών, ιδίως αν σκεφτεί κανείς πως η θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου οδηγεί σχεδόν πάντα σε μόνιμη υπογονιμότητα. Ωστόσο με τα σύγχρονα δεδομένα από παγκόσμιες μελέτες είναι πλέον εφικτό να διατηρηθεί η γονιμότητα, με τρόπους όπως:
- Λαπαροσκόπηση και κατάψυξη ιστών ωοθήκης για επαναμεταμόσχευση μετά το τέλος της θεραπείας
- Μετάθεση ωοθηκών πριν από την ακτινοβολία
- Κατάψυξη ωαρίων
